December 2021

Ventilatie en gebruik van CO2-sensoren in de gemeente

Sinds de zomer van 2020 stelt de gemeente Kraainem CO2-sensoren ter beschikking van winkeliers, openbare plaatsen, kerken, verenigingen, enz. Sinds september 2021 zijn er ook grote CO2-sensoren geïnstalleerd in de sporthal, de schoolrefter, de Agora-hal, enz. Naarmate de winter nadert, zullen steeds meer mensen zich binnenshuis verzamelen en is zeer regelmatige ventilatie een absolute noodzaak om de verspreiding van het Coronavirus te beperken.

Zomer 2020 – maart 2021

Onder normale omstandigheden,
– We ademen 450 liter lucht per uur in, of 10,8 m3 per 24 uur, of 13 kg…
– We stoten 18 liter CO2 per persoon per uur uit
– De concentratie [CO2] in de buitenlucht is 400 ppm (parts per million), of 0,04%.
– De lucht die we uitademen heeft een concentratie [CO2] van 40.000 ppm, oftewel 4%.
– Dus we ademen lucht in met min 400 ppm en ademen het uit met 40.000 ppm.
– Er zijn honderden potentiële verontreinigende stoffen in een gebouw (verf, lijm, meubels, enz.) en het is onmogelijk om ze allemaal te meten. We kunnen echter ventileren en CO2 gebruiken als marker.
– In het geval van COVID wordt aangenomen dat aerosolen een belangrijke bron van besmetting zijn. Een besmettelijk persoon zal besmettende aërosolen en CO2 uitstoten wanneer hij ademt. Als we CO2 beperken, beperken we de risico’s.

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de medische wereld in het algemeen is een goede ventilatie van binnenruimtes een van de preventieve maatregelen die de verspreiding van COVID-19 via aërosolen kan beperken. Sinds de zomer van 2020 levert Kraainem daarom gratis CO2-sensoren (*) aan gebieden die toegankelijk zijn voor het publiek. Deze apparaten kunnen worden gebruikt om te bepalen wanneer extra ventilatie met buitenlucht nodig is, bijvoorbeeld door ramen en deuren te openen. Begin maart 2021 hadden we meer dan 170 sensoren uitgedeeld aan restaurants, cafés, gemeenschapsgebouwen, politiebureaus, winkels, dokterspraktijken, fysiotherapeuten, kappers, enz. in de gemeente.

(*) Het apparaat geeft de CO2 -concentratie aan (in ppm, “parts per million”, 1% = 10.000 ppm) en geeft ook basisindicaties door middel van indicatielampjes. Hoe lager de waarden, hoe beter (geschat wordt dat de CO2-concentratie buiten rond de 400 ppm ligt). De vraag is natuurlijk: wat is het “veilige” CO2-niveau en voor hoe lang? Er is momenteel geen duidelijk antwoord op deze vraag (**). De reden hiervoor is dat het moeilijk is om vandaag te zeggen welke dosis (= concentratie x duur van blootstelling, zie onderstaande grafiek) van aerosolen gevaarlijk wordt, en dus kan niemand een limiet (concentratie of duur) geven waaronder de aerosolsituatie 100% veilig is.

Voorlopig moeten we ons dus beperken tot de ventilatie RA voor niet-residentiële gebouwen [Nouvelles règles pour la qualité de l’air intérieur dans les locaux de travail – Service public fédéral Emploi, Travail et Concertation sociale (belgique.be)], die in feite 900 ppm bedraagt voor de meeste gebouwen. Met een oranje licht van 800 ppm voor onze CO2-sensor doen we het iets beter, maar het is zeker geen garantie voor 0 risico.

Grafiek: Dosis = concentratie x blootstellingstijd [on utilise le CO2 comme marqueur d’une concentration potentielle en virus]: een uur bij 2000 ppm is qua “dosis” gelijk aan 8 uur bij 600 ppm (ervan uitgaande dat de concentratie buiten 400 ppm is). Niemand weet vandaag de dag of 600 ppm gedurende 8 uur “veilig” is, en er zijn aanwijzingen dat zelfs 500 ppm misschien niet genoeg is (***)…. Voor de goede orde: deze grafiek werd opgesteld na verschillende uitwisselingen met voormalige collega’s (CTSC en Universiteit Gent) met wie ik enkele jaren heb gewerkt aan de nieuwe versie van de Ventilatie AR toen ik werkte als Energieadviseur voor de Confederatie van de Bouw voor ik burgemeester van Kraainem werd.

(**) De zaken worden ingewikkeld zodra we een limiet proberen te definiëren die moet worden gerespecteerd om een ‘veilige’ situatie te verkrijgen onder de huidige omstandigheden. Waar hebben we het over: het type variant, de blootstellingstijd, het al dan niet dragen van het masker, het type activiteit, enzovoort? Allerlei parameters die duidelijk een belangrijke rol kunnen spelen. Idealiter zouden we in staat willen zijn om het bovenstaande type grafiek voor te stellen aan managers en verantwoordelijken van gebouwen die toegankelijk zijn voor het publiek. Het niveau van de curve zou afhangen van de sector van activiteit in kwestie, evenals van andere parameters die hierboven zijn genoemd.

(***) Professor Jimenez van de Universiteit van Colorado, met wie we regelmatig contact hebben, raadt aan om in eerste instantie onder de 700 ppm te blijven, maar zegt ook dat hij zelfs bij 500 ppm geen 0-risico kan garanderen. Aan de andere kant is het in scholen bijvoorbeeld beter om te streven naar 700 ppm door de ramen zo vaak mogelijk open te zetten, in plaats van de 3000 ppm die vaak wordt aangetroffen in veel vestigingen ….. Voorlopig moeten we ons er dus toe beperken op te merken dat, als je binnen de groene zone van de sensor blijft (die oranje wordt bij 800 ppm), de ventilatie ‘beter’ is dan de wetgeving voorschrijft (900 ppm).

Volgende stappen?

Als we eenmaal een restrisico accepteren, kunnen we ons natuurlijk voorstellen dat een hele reeks activiteiten voor de lange termijn heropend wordt, op voorwaarde dat ze strikt gereguleerd worden door een strikt protocol. Dit is het onderwerp van de carte blanche van professor Clumeck (en anderen) gepubliceerd in Le Soir op 2021-04-12, die pleit voor een “covid safe” label. Er worden andere labels van hetzelfde type voorgesteld, die ook bedoeld zijn om bepaalde activiteiten en/of inrichtingen opnieuw in goede veiligheidsomstandigheden te openen, in plaats van beslissingen te nemen voor hele sectoren zonder onderscheid te maken tussen sectoren die het vereiste veiligheidsniveau kunnen garanderen en andere.

Er zal in de nabije toekomst waarschijnlijk geen wonderoplossing komen en alle bijdragen zijn welkom. In de zomer is het openen van ramen en deuren geen probleem, maar zodra de temperatuur daalt, wordt het een andere zaak. Dit is waar luchtfiltratie en/of luchtzuiveringssystemen zinvol kunnen zijn, op voorwaarde dat er een medisch groen licht is [condition sine qua non à mon sens avant de pouvoir envisager une quelconque installation au niveau d’une commune].

Het label “covid safe” is ongetwijfeld een van de puzzelstukjes, maar het moet goed doordacht zijn om chaotische situaties, discussies en allerlei conflicten te vermijden.

In het witboek van professor Clumeck wordt vermeld dat lokale autoriteiten de verantwoordelijkheid zouden kunnen krijgen voor advies, ondersteuning en controle van de “covid safe”-conformiteit van openbare ruimten. Dit is een fundamenteel aspect, want het beste systeem zal niet veel effect hebben als er geen controle en/of toezicht is.